Leven met angst
Angst laat zich niet altijd aankijken maar je kan haar voelen in je ademhaling, je gedachten en je lichaam. Ze verschijnt op momenten van kwetsbaarheid en onzekerheid en haalt onze vanzelfsprekendheid onderuit. Toch is angst niet zomaar een lastige emotie. Ze is oud en doelgericht; een diepgewortelde kracht in ons systeem, bedoeld om ons te beschermen en alert te houden. In deze blog gaan we dieper in op wat angst eigenlijk is, waar ze vandaan komt en hoe je ermee kunt omgaan door haar beter te leren kennen.
Waar komt angst vandaan?
Angst is een oeroude emotie die zowel toen als nu fungeert als ons interne waarschuwingssysteem. Vanuit evolutionair oogpunt hielp het mensen te overleven in bedreigende situaties: niet alleen bij het zien van een roofdier, zoals een beer, of het horen van verdachte geluiden in de nacht, maar ook bij sociale dreiging of het verlies van zekerheid. In zulke momenten activeert angst een directe lichamelijke reactie: een verhoogde hartslag, gespannen spieren en een lichaam dat zich voorbereidt om te vluchten of te vechten.
- Biologisch mechanisme:
De amygdala, een hersenstructuur dat deel uitmaakt van het limbische
systeem, reageert razendsnel op (zogenaamd) gevaar en stuurt
stresshormonen zoals cortisol en adrenaline door je lijf. Denk aan:
hartkloppingen voor een presentatie en trillende handen bij een
sollicitatie.
Bij een onbekende hond die nadert of zelfs een strenge blik van een docent activeert de amygdala de zogenaamde vlucht- of vechtreactie, zonder dat je daar bewust voor kiest.
- Psychologische triggers: Veel angsten ontwikkelen
zich in de kindertijd of adolescentie. Wie bv. als kind voortdurend
bekritiseerd werd, kan als volwassene een verlammende faalangst ontwikkelen.
Voorbeeld: Tanja
(24) zit in haar laatste jaar psychologie en voelt elke keer druk wanneer
een examen nadert. Ze schuift deadlines voor zich uit, niet omdat ze de
leerstof niet begrijpt, maar omdat ze bang is om te falen. Voor haar voelt
elk tentamen als een test van wie ze is en niet alleen van wat ze weet.
- Transgenerationele angst: Angst wordt niet alleen
aangeleerd, maar kan ook onbewust worden overgedragen. Trauma’s,
oorlogservaringen, armoede of onderdrukking die door vorige generaties werden
beleefd, kunnen psychologisch doorwerken. Voorbeeld: Ward (39)
merkt dat hij zich constant zorgen maakt over financiële stabiliteit,
terwijl hij geen reden heeft tot paniek. Hij ontdekt dat zijn grootouders
in armoede leefden en zijn ouders financieel onzeker waren. Dit zijn angsten die hem hebben gevormd, zonder
dat hij dat bewust doorhad.
- Sociale druk en genderverwachtingen: Vrouwen krijgen vaak te maken met dubbele
standaarden en sociale verwachtingen rond uiterlijk, zorgzaamheid,
carrière en assertiviteit. Dit kan bijdragen aan sociale angst,
perfectionisme of faalangst.
Voorbeeld: Amina (27) werkt als jonge teamleider in een consultancybedrijf. Ze krijgt vaak complimenten over haar betrokkenheid en empathie, maar zodra ze duidelijk haar mening geeft in vergaderingen, wordt ze omschreven als “te fel” of “gevoelig voor macht.” Tegelijk voelt ze zich verplicht om er precies goed uit te zien, verzorgd, maar niet té opzichtig.
Deze tegenstrijdige verwachtingen maken haar onzeker en leiden tot piekergedachten.
Wat doet angst met je?
Angst is niet zomaar een voorbijgaand gevoel. Ze kan diep inwerken op hoe je denkt, voelt, beweegt en je verbindt met anderen. Soms sluipt ze stilletjes binnen en nestelt zich in je dagelijkse keuzes. Andere keren trekt ze hard aan de rem, precies wanneer je vooruit wil. De gevolgen ervan zijn niet altijd zichtbaar, maar wel voelbaar tot in je vezels.
Fysiek
Angst zet
je lichaam onder spanning, alsof je voortdurend op je hoede bent voor dreiging
die niet komt:
- Je hart slaat sneller
- Je spieren zijn chronisch gespannen
- Je slaapt slecht
- Vermoeidheid stapelt zich op, dag na dag
Emotioneel
Ze
beïnvloedt je gevoel van eigenwaarde en maakt je wereld kleiner vanbinnen:
- Je wordt onzeker
- Er speelt schuldgevoel, soms zonder duidelijke reden
- Gedachten blijven ronddraaien zonder oplossing
·Twijfel duikt op als een onuitgenodigde gast, bekend...maar niet altijd welkom.
Functioneel
Angst
houdt je vaak weg van situaties die juist groeikansen bieden:
- Je stelt moeilijke gesprekken uit
- Je zegt nee tegen kansen in werk of opleiding
- Relaties blijven oppervlakkig, omdat je confrontaties vermijdt
Sociaal
In
verbinding met anderen kan angst zorgen voor afstand, ook al verlang je naar
nabijheid:
- Je trekt je terug
- Vertrouwen opbouwen kost moeite
- Eenzaamheid sluipt binnen, zelfs in gezelschap
Wat kun je eraan doen?
Gelukkig zijn er verschillende manieren om met angst om te gaan.
- Acceptatie: Angst is een deel van het leven. Door er ruimte aan te geven, hoeft het je niet te overheersen.
- Mindfulness en ademhalingsoefeningen: Ze helpen je uit je hoofd en terug in je lichaam. Dit is vooral effectief bij paniekaanvallen en chronische stress.
- Psycho-educatie en zelfinzicht: Begrijpen waar je angst vandaan komt, maakt het minder bedreigend. Dit is vaak de eerste stap in therapie.
- Professionele hulp: Bij hevige angst kan een psycholoog of coach steun bieden
- Allerhande therapievormen: Brainspotting, Hypnotherapie, Systemisch werk/Familieopstellingen, TRE, Somatic Experiencing, Regressietherapie, enz. werken met het onderbewuste. Ze kunnen effectief kunnen zijn bij het behandelen van angstklachten zonder dat de cliënt het trauma opnieuw hoeft te herbeleven.
- Dagelijks zelfzorg: Grenzen stellen, rust nemen en voldoende bewegen.